Şeyh Necmeddin Türbesi

Ahlat’ta bulunan kümbetlerin en eski tarihli olanıdır. Yapım tarihi, kitabesinde 1222 olarak görünür. Dönemin kültür ve uygarlık merkezi olan Ahlat’ta bu tarihten çok önceki zamanlarda yapılmış bir çok eser ise 1246 ve 1276 depremlerinde yıkılmıştır. (Ayrıntılı bilgi ve fotoğrafları kısa bir süre sonra bilginize sunacağız.)

Erzen Hatun Kümbeti

1396-1397 yılları arasında ölen Emir Ali’nin kızı Erzen Hatun için yapılmıştır. İnce ve zarif süslemeleriyle dikkat çeker. Ahlat kümbetleri arasında süslemeleri ile en göz alıcı olanıdır. Ahlat taş işlemeciliğinin en seçkin eserlerindendir. İçten kubbe, dıştan iki kademeli örtü sistemi ile konik bir külahla örtülüdür. İki katlıdır. Mezar odası çapraz tonozla örtülmüştür. Kare kaideli köşelerin pahlanmasına dayanarak onikigen gövde üzerine kurulmuştur.

Çifte Kümbet

İki Kubbe mahhalesi yolu üzerindedir. Mahallae adını bu kümbetlerden alır. Bu kümbetlerden ilki, 1279’da ölen Hüseyin Timur ve 1280’de ölen Esen Tekin Hatun için yapılmıştır. Hüseyin Timur-Esen Tekin Kümbeti adıyla bilinir. Çifte kümbetlerin ikincisi olan Buğatay Aka’nın batısında yer alır. Mezar odası manastır tonozu ile örtülmüştür ve mazgal pencereleri ile aydınlanır. Kare kaide üzerine silindirik gövdeye onaltıgen kasnakla geçirilmiştir. Kimbet içten kubbe, dıştan konik külahla örtülüdür.

Çifte Kümbetlerin ikincisi olan Buğatay Aka-Şirin Hatun Kümbeti ise, 1281 yılında ölen Buğatay Aka ile Şirin Hatun için yapılmıştır. Mezar odası kare kaidelidir ve beşik tonozla örtülüdür. Kaide kare, gövde silindiriktir. Bu gövde üzerine onikigen kasnakla oturtulmuştur. Üst kat içten kubbe, dıştan ise konik külahla örtülüdür.

Keşiş Kümbeti

Çifte Kümbetlerin batısındaki bahçe içindedir. Kitabesi yoktur. Yapının genel karakteri 14.yy sonlarında yapıldığını düşündürmektedir. Sade bir planı vardır. Mezar odası kare planlıdır ve beşik tonozla örtülüdür. Bu oda onikigen gövde üzerine oturur. İkinci kat ise içten kubbe, dıştan pramidal külahla örtülüdür.

Emir Ali Kümbeti

Yapım tarihi üzerinde uzmanlar anlaşmaya varamamışlardır. 12-14 yy. arasında yapıldığı düşünülmektedir. Tek katlı ve kare planlıdır.Türbe kısmı sivri bir kemerle avluya açılır. İçten kubbe, dıştan pramidal bir külahla örtülüdür. Kubbeye geçiş pandantiflerle sağlanmıştır.

Bayındır Kümbeti

Meydanlık Mezarlığı’nın kuzeyinde bulunmaktadır. Konumu itibariyle eski Ahlat’ın merkezindedir. Tarzı, mimari inceliği ve anıtsal ölçüleriyle Ahlat kümbetlerinin en göz alıcı olanıdır. Ahlat’ın simgesi durumuna gelmiştir. Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan’ın torunu olan Rüstem Bey’in oğlu Emir Bayındır için yapılmıştır. Yapım tarihi 1481’dir. Kümbet kare kaide üzerinde, sütunlar ve kemerlerle güneye açılan silindirik gövde ve dışarı doğru taşan basık konik külahıyla diğer kümbetlerden farklı bir görünüm arzeder. Mezar odası beşik tonozla örtülüdür. Kare kaideden onikigen kasnakla silindirirk gövdeye geçirilmiştir. İç mekan kubbe, dıştan basık konik külahla örtülüdür.

Hasan Padişah Kümbeti

Abaka Han zamanında Ahlat’ı yöneten Hasan Aka için yapılmıştır. Yapım tarihi 1275’tir. İki katlıdır. Mezar odası manastır tonozla örtülmüştür. Silindirik gövde içten kubbe, dıştan konik külah ile örtülüdür. Zarif ve ölçülü bir üslubu vardır.

Usta Şagirt Kümbeti

Ahlat’ın girişinde yer alır. Ahlat kümbetlerinin en büyüğüdür. Dış yüzeyi çeşitli bezemelerle kaplıdır. Büyüklüğünden ötürü “Ulu Kümbet” olarak da anılır. Kitabesi olmadığı için yapım yılı ve kim için yapıldığı bilinmemektedir. Uzmanlar 13. yy’a tarihleöektedirler. Bir söylenceye göre, yarış halindeki bir Usta ile Şagirt (çırak) in yaptığı iki kümbetten biridir. Çırağın yaptığı ustanınkinden güzel olunca, ustanın yaptığı yıkılmıştır. Mezar odası aynalı tonozla örtülüdür. Kare kaideden onikigen kasnakla silindirik gövdeye geçirilmiştir. Üst kat içten kubbe, dıştan konik külahla örtülüdür.

Diğerleri

Bu kümbetlerin yanı sıra Ahlat’ta pek çok kümbet daha bulunmaktadır. Şirin Hatun Kümbeti adıyla da bilinen Anonim Kümbet, Dede Maksut Türbesi, Mirza Bey Kümbeti, Yarım Kümbet, Alimoğlu Hurşit Kümbeti bu kümbetlerden bazılarıdır. Yine, bir başka önemli eser de Abdurrahman Gazi Türbesi ’dir. Bu yapı, Ahlat’ta yaşamını sürdürmekte olan Taş Ustası Tahsin Kalender tarafından 1974’te yapılmıştır. Eser, Abdurrahman Gazi’nin zaviyesinin bulunduğu alana, son dönem kümbet mimarisine uygun bir tarzda inşa edilmiştir.